POŻEGNANIE HELMUTÓW

Niedziela, 10 listopada 2019, Poznań
„Pożegnanie Helmutów”

Sobota, rozpoczynająca tegoroczny długi, listopadowy weekend, była oficjalnie ostatnim dniem planowej, liniowej eksploatacji trójczłonowych, przegubowych, ośmioosiowych wagonów tramwajowych typu GT8, zbudowanych w Düsseldorfer Waggonfabrik („Düwag”) w latach 1959-1969 dla lokalnego przewoźnika Rheinbahn Düsseldorf – 9 listopada jednokierunkowe „Helmuty” miały zakończyć służbę na poznańskich torach.
Następnego dnia zostało zorganizowane ich publiczne pożegnanie.
Wagony te reprezentują pewną generację pojazdów, kupowanych sukcesywnie w latach 1996-2011 przez Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu, od przedsiębiorstwa Stadtwerke Verkehrsgesellschaft Frankfurt am Main mbH z Frankfurtu nad Menem i z Düsseldorfu, od Rheinbahn Düsseldorf; wprowadzanych do ruchu od stycznia 1997 roku, w związku ze zwiększonym planem taborowym, wynikającym z oddania wówczas do użytku pierwszego odcinka trasy Poznańskiego Szybkiego Tramwaju, wraz z pętlą „Osiedle Sobieskiego”.
Warto wspomnieć, że we Frankfurcie nad Menem do lat 90. XX wieku stosowano literowe oznaczenia kolejnych, wprowadzanych do ruchu, wagonów – omawianym tu wagonom, zbudowanym w zakładach „Düwag”, „przypadły” więc wyróżniki typów: „M” (GT6), „N” (czterodrzwiowe GT8), „O” (dwukierunkowe GT8ZR) oraz „m” (krótkie, czteroosiowe, trzydrzwiowe wagony doczepne bierne, o fabrycznym oznaczeniu B4); z Düsseldorfu sprowadzano natomiast wagony oznaczone jako GT6 i GT8 – w przypadku tych drugich, oznaczenie obejmowało zarówno wagony ośmioosiowe, trójczłonowe, cztero- i pięciodrzwiowe w wersji fabrycznej, jak i przebudowane przez Rheinbahn Düsseldorf w latach 1969, 1974 i 1976 z dwuczłonowych wozów typu GT6.
Wielkopolski przewoźnik zakupił łącznie 89 sztuk różnych typów przegubowych „Helmutów” (w całej Polsce zwykło się tak określać wszelkie „Düwagi” tej generacji), pochodzących z Düsseldorfu i Frankfurtu nad Menem, a także – na części – pięć wagonów doczepnych typu „m” z Frankfurtu. MPK Poznań nigdy nie eksploatowało jednocześnie wszystkich sprowadzonych z Niemiec wagonów.

Kolejność zakupów przedstawiała się następująco:

W 1996 roku zakupiono z Düsseldorfu pięć przegubowych, trójczłonowych, ośmioosiowych, czterodrzwiowych wagonów GT8.
Przyjęte na stan MPK Poznań, otrzymały numery taborowe:

• 650 (w latach 1959-1996: 2357 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1959);
• 651 (w latach 1959-1996: 2355 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1959);
• 652 (w latach 1959-1996: 2456 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1959);
• 653 (w latach 1959-1996: 2358 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1959);
• 654 (w latach 1959-1996: 2455 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1959).

W 1997 roku zakupiono z Frankfurtu nad Menem osiem sztuk przegubowych, dwuczłonowych wagonów „M”:
• 603 (w latach: 1959-1997: 603 VGF Frankfurt am Main; rok budowy: 1959), od 2005 roku – po przekwalifikowaniu na wagon gospodarczy – 2603;
• 604 (w latach 1959-1997: 604 VGF Frankfurt am Main; rok budowy: 1959);
• 605 (w latach 1960-1997: 611 VGF Frankfurt am Main; rok budowy: 1960);
• 606 (w latach 1959-1997: 606 VGF Frankfurt am Main; rok budowy: 1959);
• 608 (w latach 1963-1007: 636 VGF Frankfurt am Main; rok budowy: 1963), od 2005 roku – po przekwalifikowaniu na wagon gospodarczy – 2608;
• 609 (w latach 1959-1997: 609 VGF Frankfurt am Main, rok budowy: 1959);
• 611 (w latach 1960-1997: 607 VGF Frankfurt am Main; rok budowy: 1960);
• 612 (w latach 1960-1997: 610 VGF Frankfurt am Main; rok budowy: 1960).

W tym samym roku sprowadzono z Düsseldorfu do Poznania trzy dwuczłonowe wagony GT6:
• 600 (w latach 1957-1997: 2511 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1957);
• 601 (w latach 1956-1997: 2409 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1956);
• 602 (w latach 1957-1997: 2512 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1957);

a także – trzy trójczłonowe wagony GT8:
• 655 (w latach 1959-1997: 2454 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1959);
• 656 (w latach 1961-1997: 2499 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1961);
• 657 (w latach 1959-1997: 2556 Rheinbahn Düsseldorf, rok budowy: 1959).

Rok 1998 przyniósł kolejne zakupy.
Na poznańskie tory trafiły z Frankfurtu nad Menem trzy dwuczłonowe wagony „M”:
• 606 (w latach 1960-1998: 608 VGF Frankfurt am Main; rok budowy: 1960);
• 613 (w latach 1960-1998: 613 VGF Frankfurt am Main; rok budowy: 1960);
• 614 (w latach 1960-1998: 616 VGF Frankfurt am Main; rok budowy: 1960).

Z Düsseldorfu zakupiono jeden dwuczłonowy wagon GT6:
• 610 (w latach 1958-1998: GT8 2519 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1998);

oraz dziewięć trójczłonowych wagonów GT8, przebudowanych w latach 1969-1976 z dwuczłonowych wozów GT6 (niektóre wagony po przebudowie przenumerowano):
• 658 (w latach 1969-1998: GT8 2551 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1958-1969: GT6; rok budowy: 1958);
• 659 (w latach 1976-1998: GT8 2851 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1961-1976: GT6 2421 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1961);
• 660 (w latach 1976-1998: GT8 2857 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1961-1976: GT6 2427 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1961);
• 661 (w latach 1959-1998: 2553 Rheinbahn Düsseldorf; czterodrzwiowy; rok budowy: 1959);
• 662 (w latach 1959-1998: 2558 Rheinbahn Düsseldorf; czterodrzwiowy; rok budowy: 1959);
• 663 (w latach 1976-1998: GT8 2863 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1961-1976: GT6 2436 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1961);
• 664 (w latach 1976-1998: GT8 2865 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1961-1976: GT6 2438 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1961);
• 665 (w latach 1976-1998: GT8 2867 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1961-1976: GT6 2440 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1961);
• 666 (w latach 1976-1998: GT8 2856 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1961-1976: GT6 2426 Rheinbahn Düsseldorf).

W roku 1999 Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu kontynuowało zakupy używanych wagonów tramwajowych.
Z Frankfurtu nad Menem sprowadzono jeden dwuczłonowy wagon „M”:
• 607 (w latach 1960-1999: 612 VGF Frankfurt am Main; rok budowy: 1960).

Z Düsseldorfu przybyło natomiast pięć kolejnych wagonów GT8, przebudowanych w Düsseldorfie z dwuczłonowych GT6:
• 667 (w latach 1976-1999: GT8 2861 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1961-1976: GT6 2434 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1961);
• 668 (w latach 1976-1999: GT8 2855 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1961-1976: GT6 2425 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1961);
• 669 (w latach 1976-1999: GT8 2862 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1961-1976: GT6 2435 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1961);
• 670 (w latach 1976-1999: GT8 2852 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1961-1976: GT6 2422 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1961);
• 671 (w latach 1976-1999: GT8 2860 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1961-1976: GT6 2430 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1961).

W 2000 roku z Düsseldorfu zakupiono tylko jeden, dwuczłonowy wagon GT6:
• 615 (ex 2513 Rheinbahn Düsseldorf; obecnie wagon historyczny MPK Poznań nr 2513; rok budowy: 1957).

Z Frankfurtu nad Menem przyjechały cztery pierwsze – spośród zakupionych – trójczłonowe, czterodrzwiowe wagony „N”; wszystkie wyprodukowane w 1963 roku:
• 672 (ex 823 VGF Frankfurt am Main);
• 673 (ex 820 VGF Frankfurt am Main);
• 674 (ex 813 VGF Frankfurt am Main);
• 675 (ex 806 VGF Frankfurt am Main).

W 2001 roku na poznańskich torach pojawiły się kolejne trzy trójczłonowe, czterodrzwiowe wagony „N” – podobnie, jak pojazdy sprowadzone do Poznania w poprzednim roku, tak i te opuściły bramy Düsseldorfer Waggonfabrik w roku 1963:
• 676 (ex 821 VGF Frankfurt am Main);
• 677 (ex 826 VGF Frankfurt am Main);
• 678 (ex 822 VGF Frankfurt am Main).

W roku 2002 tabor poznańskiego przewoźnika zasiliło kolejnych sześć wagonów z Frankfurtu nad Menem.
Dwa przegubowe, dwuczłonowe, sześcioosiowe wagony „M”, chwilę po sprowadzeniu do stolicy Wielkopolski adaptowane na wozy techniczne (funkcję tę pełnią do dziś):
• 616 (ex 837 VGF Frankfurt am Main; jeszcze w 2002 roku adaptowany na wagon gospodarczy i przenumerowany na 2616; rok budowy: 1963;

wagon prawdopodobnie nigdy nie wszedł do eksploatacji w ruchu pasażerskim – z numerem 616 nie wyjechał ulice Poznania);
• 617 (ex 631 VGF Frankfurt am Main; od 2003 roku: gospodarczy 2617; rok budowy: 1963);

a także – cztery trójczłonowe, czterodrzwiowe wagony „N”:
• 679 (ex 807 VGF Frankfurt am Main);
• 680 (ex 801 VGF Frankfurt am Main);
• 681 (ex 803 VGF Frankfurt am Main);
• 682 (ex 804 VGF Frankfurt am Main).
Podobnie, jak wagony “N” z poprzednich dostaw, egzemplarze zakupione w 2002 roku miały za sobą wówczas 39 lat eksploatacji – fabrykę opuszczając w 1963 roku.

W 2002 roku Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu sprowadziło z Frankfurtu nad Menem także pięć egzemplarzy wagonów „m” (czyli budowanych w „Düwagu” czteroosiowych wagonów doczepnych typu B4), z przeznaczeniem wyłącznie na części – w tym samym roku zostały skreślone z inwentarza i zezłomowane.
Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne nigdy nie włączyło ich do parku taboru liniowego.
Wagony te miały nadane we Frankfurcie numery taborowe: 1811, 1815, 1816, 1822 i 1826; pochodziły z lat 1960-1966.

W 2003 roku w Poznaniu pojawiło się dziesięć kolejnych wagonów GT8 – po niemal trzyletniej przerwie, MPK powróciło do zakupów wozów z Düsseldorfu.
Była to kolejna partia pięciodrzwiowych, trójczłonowych wagonów, przebudowanych w latach 70. z dwuczłonowych wagonów GT6:
• 683 (w latach 1976-2003: GT8 2859 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1961-1976: GT6 2429 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1961);
• 684 (w latach 1976-2003: GT8 2864 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1961-1976: GT6 2437 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1961);
• 685 (w latach 1974-2003: GT8 2757 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1965-1974: GT6 2607 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1965);
• 686 (w latach 1974-2003: GT8 2763 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1965-1974: GT6 2613; rok budowy: 1965);
• 687 (w latach 1974-2003: GT8 2751 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1965-1974: GT6 2601 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1965);
• 688 (w latach 1974-2003: GT8 2752 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1965-1974:GT6 2602 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1965);
• 689 (w latach 1974-2003: GT8 2760 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1965-1974: GT6 2610 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1965);
• 690 (w latach 1974-2003: GT8 2755 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1965-1974: GT6 2605 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1965);
• 691 (w latach 1974-2003: GT8 2762 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1965-1974: GT6 2612 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1965);
• 692 (w latach 1974-2003: GT8 2759 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1965-1974: GT6 2609 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1965).

Kolejne używane wagony tramwajowe rodem z Düsseldorfer Waggonfabrik „Düwag” zakupiono w 2005 roku. Były to wagony przegubowe, trójczłonowe, ośmioosiowe, eksploatowane dotychczas we Frankfurcie nad Menem.
W przeciwieństwie do taboru, sprowadzanego wcześniej z Niemiec, wagony zakupione w 2005 roku były dwustronne i dwukierunkowe, to znaczy: drzwi pasażerskie, o takiej samej liczbie i szerokości skrzydeł, znajdowały się po obu stronach pudła wagonu, a dwa w pełni wyposażone, identyczne stanowiska motorniczego – na obydwu czołach wagonu.
Düwag oznaczał tę konstrukcję jako GT8ZR, VGF Frankfurt am Main – po swojemu – jako typ „O”.
Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu zakupiło sześć takich wagonów; wszystkie zostały wyprodukowane w 1969 roku, a pięć z nich dalszym ciągu pozostaje w eksploatacji:
• 901 (ex 901 VGF Frankfurt am Main; w 2019 roku odstawiony jako „dawca” części zamiennych do pozostałych pięciu wagonów z tej serii);
• 903 (ex 903 VGF Frankfurt am Main);
• 904 (ex 904 VGF Frankfurt am Main);
• 905 (ex 905 VGF Frankfurt am Main);
• 906 (ex 906 VGF Frankfurt am Main);
• 907 (ex 907 VGF Frankfurt am Main) – przewidziany do zachowania jako pojazd zabytkowy, w barwach macierzystego miasta.

Na zakup kolejnych używanych niemieckich wagonów tramwajowych – tym razem już jednokierunkowych – czekano następnych pięć lat. Pomimo upływu czasu, podjęto decyzję o kontynuacji zakupu wagonów z lat 60. – pojazdów tej samej generacji, której zakupy rozpoczęto czternaście lat wcześniej. Powrócono do zakupów taboru jednostronnego i jednokierunkowego.

W 2010 roku do Poznania dostarczono trzynaście pięciodrzwiowych, trójczłonowych, ośmioosiowych wagonów GT8 z Düsseldorfu, w tym: cztery wozy przebudowane w latach 70. z dwuczłonowych GT6 i dziewięć pojazdów, od nowości reprezentujących typ GT8:
• 693 (w latach 1982-2010: GT8 2966 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1974-1982: GT8 2766 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1971-1974: GT6 2621 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1965-1971: GT6 41 SWN Neuss; rok budowy: 1965);
• 694 (w latach 1982-2010: GT8 2964 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1974-1982: GT8 2764 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1965-1974: GT6 2614 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1965);
• 695 (w latach 1969-2010: 2655 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969);
• 696 (w latach 1969-2010: 2667 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969);
• 697 (w latach 1982-2010: GT8 2968 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1974-1982: GT8 2768 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1971-1974: GT6 2623 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1965-1971: GT6 43 SWN Neuss; rok budowy: 1965);
• 698 (w latach 1982-2010: GT8 2967 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1974-1982: GT8 2767 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1971-1974: GT6 2622 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1965-1971: GT6 42 SWN Neuss; rok budowy: 1965);
• 699 (w latach 1969-2010: 2658 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969);
• 700 (w latach 1969-2010: 2659 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969);
• 701 (w latach 1969-2010: 2657 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969);
• 702 (w latach 1969-2010: 2661 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969; docelowo: wagon historyczny MPK Poznań);
• 703 (w latach 1969-2010: 2671 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969);
• 704 (w latach 1969-2010: 2653 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969);
• 705 (w latach 1969-2010: 2666 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969).

(w latach 1982-2010: GT8 2964 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1974-1982: GT8 2764 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1965-1974: GT6 2614 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1965);
• 695 (w latach 1969-2010: 2655 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969);
• 696 (w latach 1969-2010: 2667 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969);
• 697 (w latach 1982-2010: GT8 2968 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1974-1982: GT8 2768 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1971-1974: GT6 2623 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1965-1971: GT6 43 SWN Neuss; rok budowy: 1965);
• 698 (w latach 1982-2010: GT8 2967 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1974-1982: GT8 2767 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1971-1974: GT6 2622 Rheinbahn Düsseldorf; w latach 1965-1971: GT6 42 SWN Neuss; rok budowy: 1965);
• 699 (w latach 1969-2010: 2658 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969);
• 700 (w latach 1969-2010: 2659 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969);
• 701 (w latach 1969-2010: 2657 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969);
• 702 (w latach 1969-2010: 2661 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969; docelowo: wagon historyczny MPK Poznań);
• 703 (w latach 1969-2010: 2671 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969);
• 704 (w latach 1969-2010: 2653 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969);
• 705 (w latach 1969-2010: 2666 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969).

Ostatnich osiem używanych wagonów, zbudowanych w zakładach Düsseldorfer Waggonfabrik, Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu zakupiło w 2011 roku, od Rheinbahn Düsseldorf.
Były to – pochodzące z lat 1968-1969 – przegubowe, trójczłonowe, ośmioosiowe, pięciodrzwiowe, jednokierunkowe wagony GT8, nie przebudowywane w trakcie wcześniejszej eksploatacji z innych podtypów:
• 706 (w latach 1968-2011: 2651 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1968);
• 707 (w latach 1968-2011: 2654 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1968);
• 708 (w latach 1969-2011: 2660 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969);
• 709 (w latach 1969-2011: 2665 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969);
• 710 (w latach 1969-2011: 2672 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969);
• 711 (w latach 1969-2011: 2664 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969);
• 712 (w latach 1969-2011: 2669 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969);
• 713 (w latach 1969-2011: 2662 Rheinbahn Düsseldorf; rok budowy: 1969).

Fizyczne kasacje poznańskich wagonów „M”, „N” i GT6 i GT8, wykonane na terenie MPK Poznań, przedstawiają się następująco:
• w 1998 roku skasowano (po wypadkach), zakupione rok wcześniej wagony GT6 o numerze bocznym 600 i „M” o numerze bocznym 606;
• w 2002 roku złomowano trzy wagony GT8 (dawne GT6): 658, 660, 665), oraz jeden dwuczłonowy wagon „M” (609);
• w 2003 roku pocięto wagon „M” o numerze 604;
• w 2007 roku – dwa sześcioosiowe, dwuczłonowe wagony „M” (numery taborowe: 611, 613);
• w 2009 roku – jeden ośmioosiowy, trójczłonowy, czterodrzwiowy wagon „N” (numer wozu: 682) i jeden GT8 (653);
• w 2010 roku – jeden trójczłonowy wagon GT8 (numer taborowy: 651) i trzy dwuczłonowe wagony „M” (numery: 605, 607, 614);
• w 2011 roku pod palnik trafiło łącznie osiem pojazdów trójczłonowych: dwa oryginalne, pięciodrzwiowe wagony GT8 (657, 661), dwa GT8 przebudowane z GT6 (667 i 686), cztery czterodrzwiowe wagony „N” (numery taborowe: 672, 673, 675, 681) oraz jeden dwuczłonowy wagon „M” (606);
• w 2012 roku w postępowaniu kasacyjnym znalazły się kolejne cztery czterodrzwiowe wagony „N”: 674, 676, 677, 679;
• w 2013 roku – jeden oryginalny wagon GT8 (numer wozu: 652) i jeden wagon GT8, przebudowany w Düsseldorfie z GT6 (numer wozu: 663);
• w 2016 roku zezłomowano kolejnych pięć trójczłonowych wagonów: jeden czterodrzwiowy wagon „N” o numerze 680, dwa fabryczne, pięciodrzwiowe GT8 (656, 700) i dwa GT8, przebudowane w Düsseldorfie z GT6 (666, 684);
• w 2017 roku: jeden trójczłonowy, czterodrzwiowy wagon „N” o numerze taborowym 678 (tym samym kończąc w Poznaniu eksploatację tego typu pojazdów; żadnego egzemplarza MPK nie zachowało), a także jeden pięciodrzwiowy wagon GT8 (662);
• w 2019 roku kasacji poddano wagon GT8 (dawny GT6) o numerze 685.

Większość wycofanych z ruchu „Helmutów”, po wykreśleniu z inwentarza, oczekiwała na sprzedaż firmom, zajmującym się skupem złomu.
Pod palnik trafiło zdecydowanie więcej wyeksploatowanych wagonów GT6 i GT8, niż wyszczególniłem w powyższym spisie. Dokonały tego jednak zewnętrzne podmioty gospodarcze, poza terenem Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego – stąd brak możliwości określenia dokładnej daty fizycznej likwidacji wycofanych pojazdów.

Chronologiczne zestawienie skreśleń „Helmutów” – bez wyróżników typów pojazdów – ze stanu taboru liniowego Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego w Poznaniu:

• w 1998 roku skreślono wagony: 600, 606;
• w 2002 roku skreślono wagony: 609, 658, 660, 665;
• w 2003 roku skreślono wagon: 604;
• w 2007 roku skreślono wagony: 611, 613;
• w 2009 roku skreślono wagony: 612, 653, 682;
• w 2010 roku skreślono wagony: 601, 602, 605, 607, 610, 614, 651;
• w 2011 roku skreślono wagony: 606, 657, 661, 663, 667, 672, 673, 675, 681, 686;
• w 2012 roku skreślono wagony: 650, 674, 676, 677, 679;
• w 2013 roku skreślono wagony: 652, 654, 655;
• w 2015 roku skreślono wagony: 666, 700;
• w 2016 roku skreślono wagony: 656, 662, 664, 680, 684;
• w 2017 roku skreślono wagony: 659, 671, 678;
• w 2018 roku skreślono wagon: 710;
• w 2019 roku skreślono wagony: 668, 669, 670, 683, 685, 687, 688, 689, 690, 691, 692, 693, 694, 695, 696, 697, 698, 699, 701, 703, 704, 705, 706, 707, 708, 709, 711, 712, 713, 901.

Skreślony ze stanu pojazdów liniowych Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego w Poznaniu w 2013 roku wagon GT8 o numerze taborowym 655 (należący w latach 1959-1997 do Rheinbahn Düsseldorf z numerem 2454; w latach 1997-2013: do MPK Poznań, z numerem 655), pełni obecnie funkcję stacjonarnej kawiarni, stojąc na chodniku przy rondzie Rataje, nieopodal stacji benzynowej BP.

Do celów historycznych – na tę chwilę – rozważane jest zachowanie w Poznaniu trzech „Helmutów”:
• wspomnianego wcześniej dwuczłonowego, jednokierunkowego wagonu GT6 o poznańskim numerze taborowym 615, wyprodukowanego w 1957 roku, a w roku 2000 odkupionego od Rheinbahn Düsseldorf; po zakończonym w 2019 roku remoncie przywróconego do stanu z okresu eksploatacji w Düsseldorfie. Wagon ponownie otrzymał numer taborowy 2513.
• trójczłonowego, jednokierunkowego wagonu GT8 o poznańskim numerze taborowym 702 (ex Düsseldorf , nr 2661), w barwach Rheinbahn Düsseldorf, pochodzącego z roku 1969;
• jednego spośród pięciu wciąż użytkowanych, trójczłonowych, dwukierunkowych wagonów „O” (GT8ZR) – najprawdopodobniej wozu o numerze taborowym 907, pozostawionego w zakładowym schemacie malowania przedsiębiorstwa VGF Frankfurt am Main; rok budowy: 1969.

W niedzielę, 10 listopada 2019 roku, odbyło się uroczyste pożegnanie jednokierunkowych wagonów GT8, związane z planowanym zakończeniem eksploatacji tych pojazdów, zorganizowane przy współpracy Klubu Miłośników Pojazdów Szynowych w Poznaniu i Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego.
„Stacjonarna” część imprezy odbyła się na terenie niewykorzystywanej planowo, wygaszonej w 2014 roku zajezdni S-2 „Madalińskiego”, popularnie nazywanej „Madaliną”.
Przez godzinę (od 11:00 do 12:00) teren zakładu był udostępniony zwiedzającym.
Na placu zajezdni zaaranżowano wystawę sprawnych jeszcze „Helmutów”, połączoną z prezentacją świeżo wyremontowanego, zabytkowego wagonu GT6 nr 2513 (615).
W ekspozycji towarzyszyły mu wozy typów GT8 o numerach 697, 699, 702, 703, 707, 708, 711, 712 i „O” z numerem taborowym 907.
Wszystkie wystawione „Helmuty” zostały udekorowane okolicznościowymi tablicami o treści: „1997-2019 POŻEGNANIE HELMUTÓW” oraz numerem „linii” 22, odpowiadającym (w latach) okresowi eksploatacji tych wagonów w stolicy Wielkopolski.
Odwiedzający zajezdnię goście mogli ponadto zobaczyć na placu – oczekujący na remont – wagon typu N (bez cudzysłowu!) o numerze 178, zbudowany w gdańskiej Stoczni Północnej w 1951 roku, a także wyroby Chorzowskiej Wytwórni Konstrukcji Stalowych:102Na nr 71 (rok budowy: 1972), 105Na nr 292 (rok budowy: 1988), 105N nr 82 (ex 194; rok budowy: 1979), 105N nr 81 (ex 193; rok budowy: 1979), a w hali – następne, gospodarcze wagony typu N i remontowany holenderski wagon przegubowy Beijnes 3G o poznańskim numerze 805 (w latach 1960-2003: 610 Gemeentevervoerbedrijf Amsterdam; zakupiony przez Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu w 2003 roku; eksploatowany w ruchu liniowym z numerem 805 do 2012 roku), zachowany do celów muzealnych, remontowany z przywróceniem malatury Gemeentevervoerbedrijf Amsterdam i historycznego, amsterdamskiego numeru taborowego: 610.
O godzinie 12:00 zgromadzone na „Madalinie” niemieckie przegubowce: 697, 699, 702, 703, 707, 708, 711, 712, 907 (z wyjątkiem GT6) wyruszyły na trzygodzinną paradę ulicami Poznania.
W ramach okolicznościowego przejazdu, organizatorzy zaplanowali krótkie postoje dla wysiadających (tylko pierwszymi drzwiami) i kilka dłuższych tzw. „fotostopów” – krótkich postojów, zaplanowanych w określonym miejscu dla całej parady, umożliwiających uczestnikom przejazdu podróżującym tramwajami, opuszczenie na chwilę wagonu i sfotografowanie zastępu “Helmutów”.
Zarówno na placu zajezdni „Madalińskiego”, jak i w każdym z biorących udział w paradzie wagonów, byli obecni członkowie Klubu Miłośników Pojazdów Szynowych z charakterystycznymi, przeźroczystymi skarbonkami zbiórki publicznej pt. „Ratujmy Stare Bimby”, kwestujący na rzecz remontu zabytkowych poznańskich wagonów tramwajowych.
W zamian za pieniądze, wrzucane do skarbonki, klubowicze rozdawali darczyńcom zestawy pocztówek ze zdjęciami wagonów GT6 i GT8, wykonanymi przez członków KMPS.

Trasa pożegnalnego przejazdu „Helmutów” przedstawiała się następująco:
12:00 ZAJEZDNIA „MADALIŃSKIEGO” – Hetmańska – Głogowska – Trasa Poznańskiego Szybkiego Tramwaju – OSIEDLE SOBIESKIEGO (12:25-12:28; tu parada nieco wyprzedziła rozkład…) – Trasa Poznańskiego Szybkiego Tramwaju – Roosevelta – Fredry – Święty Marcin – Podgórna – most Świętego Rocha – Trasa Kórnicka – ZAJEZDNIA „FRANOWO” (13:02-13:45) – Górny Taras Rataj – Hetmańska – 27 czerwca 1956 roku – Górna Wilda – Królowej Jadwigi – Strzelecka – Podgórna – plac Wolności – Fredry – Roosevelta – Wielkopolska – PIĄTKOWSKA (14:35-14:45; postój trwał krócej –przyjechaliśmy na pętlę z dziesięciominutowym opóźnieniem) – Wielkopolska – Roosevelta – Dąbrowskiego – Kraszewskiego – Zwierzyniecka – Roosevelta – most Dworcowy – Wierzbięcice – ZAJEZDNIA „MADALIŃSKIEGO” (15:13; przystanek dla wysiadających: PAMIĄTKOWA).

Samą imprezę oceniam bardzo pozytywnie. Gratulacje należą się całej obsłudze za organizację i „ogarnięcie” (pozwolę sobie na użycie tego słowa) wydarzenia – tak pod względem logistycznym, estetycznym jak i bezpieczeństwa uczestników. Kawał dobrej roboty i świetna współpraca służb Wydziału Ruchu Drogowego Komendy Miejskiej Policji w Poznaniu, Nadzoru Ruchu Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego w Poznaniu, motorniczych, konduktorów oraz wszystkich zaangażowanych w organizację i obsługę wydarzenia członków Klubu Miłośników Pojazdów Szynowych i wolontariuszy niezrzeszonych.

Owszem, zdarzyły się dwie sytuacje, kiedy zniecierpliwieni motorniczowie liniowych tramwajów, „przyciśnięci” rozkładami jazdy, próbowali wepchnąć się pomiędzy paradujące „Helmuty” (m.in. na rondzie Żegrze). Jednak dzięki sprawnej obstawie parady, udawało się temu zapobiec.
Dziękuję obsłudze wagonu 703 za chwilowe opóźnienie odjazdu z przystanku dla wysiadających „Pamiątkowa” i umożliwienie mi wykonania zdjęcia wnętrza wagonu bez pasażerów.

Tym samym, byłem najprawdopodobniej ostatnim „cywilnym” pasażerem, opuszczającym ten wóz.

Dla większości wagonów, uczestniczących w niedzielnym wydarzeniu (z wyjątkiem wozów: 697, 702 i 907) był to ostatni przejazd z pasażerami (najpewniej zasilą one park taboru gospodarczego MPK Poznań), a dla wagonu 712 – przypuszczalnie ostatni wręcz samodzielny wyjazd na miasto.
Z chwilą zakończenia uroczystości i ostatniego zjazdu do zajezdni S-2 „Madalińskiego”, wagony 699, 703, 707, 708, 711, 712 zostały skreślone z ilostanu pojazdów liniowych Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego Sp. z o.o. w Poznaniu.

„Helmut” GT8 o numerze 697 najprawdopodobniej zostanie zwrócony do Düsseldorfu, gdzie w barwach poznańskich pełnić będzie funkcję czynnego wagonu historycznego.
Chociaż wagony tego typu zostały oficjalnie wycofane z ruchu, ten jeden wóz wciąż kursuje na wybranych brygadach linii, zleconych przez Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu.
Celem takiego zabiegu jest zapewne utrzymanie pojazdu w sprawności, do momentu podjęcia przez stronę niemiecką ostatecznej decyzji o jego przejęciu.

W ciągłej, planowej eksploatacji pozostają natomiast dwukierunkowe „Düwagi”, czyli wagony GT8ZR / typ „O”, wyprodukowane w 1969 roku dla Frankfurtu nad Menem, w 2005 roku odkupione przez poznańskiego przewoźnika..
Cztery dni po oficjalnym pożegnaniu jednokierunkowych wagonów GT8 z Düsseldorfu, przeznaczony do celów muzealnych – ale wciąż kursujący liniowo, choć w historycznej szacie – dwukierunkowy wagon „O” z numerem taborowym 907 uczestniczył w niegroźnej kolizji z samochodem dostawczym, do której doszło 14 listopada 2019 roku na ul. 28 Czerwca 1956 roku.
Mam nadzieję, że uszkodzenia „Helmuta” nie są duże i nie zdyskwalifikują go z ruchu na dłuższy czas, a ślady kolizji – jeżeli nawet są niewielkie – zostaną z przyszłego zabytku sprawnie usunięte.

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

Post Scriptum – od Pierniczy Motorniczy

Powyższy tekst został wyłowiony z sieci – dosłownie! A dokładnie to post na “fejsie” zamieszczony przez autora tekstu Michała Kozińskiego z Warszawy. O pożegnalnej “helmutomanii” przeczytałem i obejrzałem naprawdę wiele przeróżnych ciekawych opisów, filmików, fotorelacji, wspomnień, chwytających za serce listów i wierszy. Michał Koziński opracował ten tekst korzystając między innymi z „Atlasu Tramwajów” Arkadiusza Lubki i Marcina Stiasnego. Michał to obecnie Członek Zarządu Klubu Miłośników Komunikacji Miejskiej w Warszawie. Od 2006 roku w ramach wolontariatu min. obsługuje konduktorsko linie turystyczne i zabytkowe w stolicy Polski. Dziękuję za zgodę na udostępnienie na blogu tego rysu pożegnalno-historycznego!

Koneserów “helmutowych ” fotek zapraszam na portal phototrans !